Μπορεί άραγε να εκτραπεί με επιτυχία ένας αστεροειδής, ο οποίος βρίσκεται σε πορεία σύγκρουσης με τον πλανήτη μας; Η διαστημική αποστολή DART της NASA εκτοξεύθηκε το  πρωί της 24ης Νοεμβρίου, προκειμένου να διερευνήσει αυτή την πιθανότητα.

Καθόλη τη διάρκεια της γεωλογικής του εξέλιξης, ο πλανήτης μας βομβαρδίστηκε συστηματικά από τις πτώσεις αστεροειδών και κομητών, συχνά μάλιστα με καταστροφικά αποτελέσματα. Παρόλο που ο «βομβαρδισμός» αυτός ήταν ιδιαιτέρως σφοδρός κατά τα πρώτα κυρίως στάδια της ιστορίας της Γης, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ακόμη και σήμερα ο κίνδυνος που αντιπροσωπεύουν αυτού του είδους οι διαστημικοί εισβολείς είναι πραγματικός.

Έχει υπολογιστεί, για παράδειγμα, ότι η πρόσκρουση ενός αστεροειδούς με διάμετρο μερικών χιλιομέτρων απελευθερώνει σε δευτερόλεπτα περισσότερη ενέργεια απ’ όση απελευθερώνει ο πλανήτης μας μέσα από όλες τις ηφαιστειακές εκρήξεις, όλους τους σεισμούς, όλες τις τεκτονικές κινήσεις και όλη την θερμότητα που εκλύεται από το εσωτερικό του σε εκατοντάδες, ακόμη και χιλιάδες χρόνια. Υπήρξαν, μάλιστα, περιπτώσεις όπου η πτώση ενός αστεροειδούς επηρέασε δραματικά την ίδια την βιολογική εξέλιξη, όπως θεωρείται ότι συνέβη 65 εκατ. χρόνια πριν, όταν ένας γιγάντιος αστεροειδής συνετρίβη στη χερσόνησο Γιουκατάν στο σημερινό Μεξικό, προκαλώντας τον τελευταίο, αλλά και πιο διάσημο μαζικό αφανισμό των ειδών του πλανήτη.

Φυσικά, τέτοιου είδους προσκρούσεις, ικανές να προκαλέσουν μαζικούς αφανισμούς των ειδών, είναι εξαιρετικά σπάνιες και συμβαίνουν κάθε 50-100 εκατομμύρια χρόνια περίπου. Δεν υπάρχει, όμως, αμφιβολία ότι η συχνότητα της σύγκρουσης ενός αστεροειδούς με την Γη είναι αντιστρόφως ανάλογη του μεγέθους του. Υπ’ αυτή την έννοια, λοιπόν, ιδιαίτερα «επίφοβοι» είναι οι αστεροειδείς (και οι ελάχιστοι κομήτες) που περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σε τροχιές που τους φέρνουν σε σχετικά μικρές αποστάσεις από τον πλανήτη μας. Τα αντικείμενα αυτά, γνωστά ως NEO, από τα αρχικά της αγγλικής τους ονομασίας Near Earth Objects, δηλαδή «Κοντινά προς την Γη αντικείμενα», κινούνται σε τροχιές, το περιήλιο των οποίων βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη των 1,3 ΑΜ (1 Αστρονομική Μονάδα ισούται με την μέση απόσταση της Γης από τον Ήλιο, δηλαδή περίπου 150 εκατ. km).

Το 2005, μάλιστα, το Αμερικανικό Κογκρέσο ζήτησε από την NASA να εντοπίσει και να παρακολουθήσει μέχρι το 2020 τις τροχιές του 90% του προβλεπόμενου αριθμού των ΝΕΟ, με μέγεθος 140 m ή μεγαλύτερο. Μέχρι τις 21 Νοεμβρίου του 2021, ωστόσο, είχαν ανακαλυφθεί 9.923 «κοντινοί προς την Γη» αστεροειδείς με μέγεθος μεγαλύτερο των 140 m, όταν ο συνολικός πληθυσμός τους εκτιμάται ότι ανέρχεται στις 25.000.

Τα τεράστια ποσά ενέργειας που απελευθερώνονται κατά την συντριβή αστεροειδών στην επιφάνεια του πλανήτη μας οφείλονται στην μεγάλη κινητική τους ενέργεια, η οποία είναι ανάλογη της μάζας τους και του τετραγώνου της ταχύτητάς τους. Δεδομένου ότι οι ταχύτητες αυτές ανέρχονται τις περισσότερες φορές στα 15–20 km/s, ακόμη και ένας μικρός σχετικά αστεροειδής, λίγων μόνο μέτρων, συντρίβεται στην επιφάνεια του πλανήτη μας με την ισχύ μίας ατομικής βόμβας. Η ανάγκη, επομένως, να καταγραφούν τα ουράνια αυτά σώματα, αλλά και να διερευνηθούν περαιτέρω οι πιθανοί τρόποι αναχαίτησής τους, είναι επιτακτική. Οι περισσότεροι επιστήμονες, μάλιστα, προκρίνουν σχετικά «ήπιες» μεθόδους αναχαίτισης, οι οποίες δεν βασίζονται τόσο στην βίαιη καταστροφή ενός επικίνδυνου αστεροειδούς, αλλά στην τεχνητή μεταβολή της τροχιάς του σε βάθος χρόνου. Μία τέτοια μέθοδος, και συγκεκριμένα η προσπάθεια μεταβολής της τροχιάς ενός αστεροειδούς με την πρόσκρουση σ’ αυτόν μίας διαστημοσυσκευής, θα διερευνηθεί και στην διάρκεια της αποστολής DART.

Ο  στόχος του DART είναι ένας «διπλός» αστεροειδής της «οικογένειας των ΝΕΟ, ο οποίος αποτελείται από τον αστεροειδή Δίδυμο, με διάμετρο 780 m, καθώς και τον μικρότερο αστεροειδή Δίμορφο που περιφέρεται γύρω του, με διάμετρο 160 m. Το διπλό αυτό σύστημα δορυφόρων συμπληρώνει μία ελλειπτική τροχιά γύρω από τον Ήλιο κάθε 770 ημέρες, μεταβάλλοντας την απόστασή του από αυτόν από τις 1-2,3 ΑΜ. Σύμφωνα με το πλάνο της αποστολής, το DART αναμένεται να συγκρουστεί με τον αστεροειδή Δίμορφο μεταξύ 26ης Σεπτεμβρίου και 1ης Οκτωβρίου του 2022, κινούμενο με ταχύτητα σχεδόν 24.000 km/h, προκειμένου να διαπιστωθεί το κατά πόσο μπορεί να μεταβληθεί η ταχύτητα και η τροχιά του γύρω από τον Δίδυμο.

Περίπου 10 ημέρες νωρίτερα, ωστόσο, το Dart θα απελευθερώσει τον μικρό, ιταλικής κατασκευής δορυφόρο LiciaCube, ο οποίος θα απεικονίσει την πρόσκρουση, τα συντρίμμια της που θα εκτιναχθούν στο Διάστημα, καθώς και τον κρατήρα πρόσκρουσης που θα σχηματιστεί, ενώ μικροσκοπική μεταβολή στην τροχιά του Δίμορφου θα καταμετρηθεί με την βοήθεια επίγειων τηλεσκοπίων.

Η αποτελεσματικότητα αυτής της μεθόδου αναχαίτησης θα αξιολογηθεί από τους επιστήμονες, προκειμένου να διερευνηθεί το κατά πόσο θα μπορούσε να εφαρμοστεί αποτελεσματικά στο μέλλον, σε μια προσπάθεια αναχαίτησης ενός αστεροειδούς, ο οποίος έχει όντως εισέλθει σε πορεία σύγκρουσης με τον πλανήτη μας.

Το 2024, τέλος, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος ESA θα εκτοξεύσει την αποστολή HERA, η οποία θα προσεγγίσει αυτό το διπλό σύστημα αστεροειδών 2 χρόνια αργότερα, προκειμένου να διερευνήσει τα αποτελέσματα της πρόσκρουσης του DART από κοντά.

Φωτογραφία: Καλλιτεχνική αναπαράσταση της διαστημοσυσκευής DART και του δορυφόρου LICIACube, λίγο πριν την πρόσκρουση του DART στον δορυφόρο Δίμορφο. Credit: NASA/Johns Hopkins, APL/Steve Gribben

Πηγή: NASA launches first-of-a-kind DART mission to deflect asteroid – Physics World

Περισσότερες πληροφορίες για τους αστεροειδείς και τους κομήτες μπορείτε να αντλήσετε, παρακολουθώντας την ψηφιακή παράσταση Ταξιδευτές του Ηλιακού Συστήματος - ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ (eef.edu.gr) ή/και διαβάζοντας το βιβλίο που την συνοδεύει taxideutes-tou-hliakou-susthmatos.pdf (eef.edu.gr)

π