Οι εκατοντάδες μακρινοί γαλαξίες σε αυτή την εικόνα του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble πλαισιώνουν ένα πολύ ενδιαφέρον φυσικό φαινόμενο, που ονομάζεται Δακτύλιος Αϊνστάιν.

Η φωτεινή κουκκίδα στο κέντρο της εικόνας αντιστοιχεί σε έναν γαλαξία που βρίσκεται περίπου 2,7 δισ. έτη φωτός μακριά μας. Ο γαλαξίας αυτός περιβάλλεται από έναν φωτεινό δακτύλιο, στο πάνω μέρος του οποίου διακρίνεται μία δεύτερη φωτεινή κουκκίδα. Η κουκκίδα αυτή αντιστοιχεί σε έναν άλλον γαλαξία, που πρέπει να βρίσκεται σε σχετικά μικρή απόσταση από τον πρώτο. Ο δακτύλιος, ωστόσο, που περιβάλλει τον πρώτο γαλαξία είναι η εικόνα ενός ακόμη πιο μακρινού γαλαξία, η οποία μεγεθύνθηκε και στρεβλώθηκε στο κυκλικό σχήμα που παρατηρούμε από την τεράστια βαρυτική έλξη του φωτεινού γαλαξία που βρίσκεται στο κέντρο του.

Το φαινόμενο αυτό, που ονομάζεται Δακτύλιος του Αϊνστάιν, προβλέπεται από την Γενική Θεωρία της Σχετικότητας και είναι το αποτέλεσμα της παραμόρφωσης σε σχήμα δακτυλίου, της εικόνας ενός μακρινού γαλαξία, εξαιτίας του φαινομένου της βαρυτικής εστίασης. Με δυο λόγια, η τεράστια μάζα του φωτεινού γαλαξία καμπυλώνει, στρεβλώνει και μεγεθύνει το φως του γαλαξία που «κρύβεται» πίσω του, λειτουργώντας σαν ένας γιγάντιος «βαρυτικός» φακός, που παραμορφώνει την εικόνα του. Στις περισσότερες περιπτώσεις βαρυτικής εστίασης, οι εικόνες των γαλαξιών που κρύβονται πίσω από τον βαρυτικό φακό, παραμορφώνονται στο σχήμα φωτεινών τόξων. Για να σχηματιστεί, όμως, ένας δακτύλιος Αϊνστάιν, όπως σ’ αυτήν την περίπτωση, απαιτείται μια ιδιαίτερη ευθυγράμμιση μεταξύ της πηγής (δηλ. του γαλαξία στο υπόβαθρο), του βαρυτικού φακού (δηλ. του φωτεινού γαλαξία στο κέντρο του γαλαξία) και του παρατηρητή (δηλ. του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble). Όσο ακριβέστερη είναι η ευθυγράμμιση αυτή, τόσο «τελειότερος» είναι και ο δακτύλιος Αϊνστάιν που σχηματίζεται.

Η ανάλυση των σχετικών δεδομένων καταδεικνύει ότι ο μακρινός αυτός γαλαξίας, του οποίου το φως σχηματίζει τον δακτύλιο του Αϊνστάιν, βρίσκεται σήμερα 19.5 δισ. έτη φωτός μακριά. 

Credit: ESA/Hubble & NASA, H. Nayyeri, L. Marchetti, J. Lowenthal

π