Το άστρο VY Μεγάλου Κυνός είναι ένας κόκκινος υπεργίγαντας με ακτίνα 1.420 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ήλιου, έχει δηλαδή τόσο μεγάλες διαστάσεις, που στο εσωτερικό του θα χωρούσαν σχεδόν 3 δισεκατομμύρια άστρα σαν τον Ήλιο!

Σχεδόν 4.000 έτη φωτός μακριά, προς την κατεύθυνση του αστερισμού του Μεγάλου Κυνός, βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα σε μέγεθος άστρα που γνωρίζουμε: το VY Μεγάλου Κυνός (VY CM). Το άστρο αυτό είναι τόσο μεγάλο που, εάν το τοποθετούσαμε στο κέντρο του Ηλιακού συστήματος στην θέση του Ήλιου, θα «κατάπινε» όλους τους εσωτερικούς πλανήτες, την Ζώνη των Αστεροειδών και τον Δία, ενώ οι εξωτερικές του στιβάδες θα έφταναν σχεδόν μέχρι την τροχιά του Κρόνου. Παρόλο που ο κόκκινος αυτός υπεργίγαντας λάμπει με την φωτεινότητα 300.000 άστρων σαν τον Ήλιο, εξαιτίας της απόστασής του, μόλις που διακρινόταν πριν από 200 χρόνια ως ένα αμυδρό άστρο στον χειμερινό αστερισμό του Μεγάλου Κυνός. Έκτοτε, όμως, «ξεθώριασε» τόσο πολύ, ώστε δεν είναι πλέον ορατό στο γυμνό μάτι.

Ο κόκκινος αυτός υπεργίγαντας ξεκίνησε την ζωή του πριν από λίγα μόνο εκατ. χρόνια, ως ένας υπέρθερμος και υπέρλαμπρος γαλάζιος υπεργίγαντας, με μάζα ακόμη και 30-40 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ήλιου. Όταν, ωστόσο, ο ρυθμός πυρηνικής σύντηξης του υδρογόνου στο εσωτερικό του μεταβλήθηκε, το άστρο διογκώθηκε τρομακτικά σε έναν κόκκινο υπεργίγαντα, ο οποίος ίσως και να έχει ήδη εκτινάξει στο Διάστημα την μισή από την αρχική του μάζα. Εντέλει, το άστρο αυτό θα εκραγεί ως σουπερνόβα, ενώ, ανάλογα με την ποσότητα της ύλης που περικλείει, υπάρχει και μία πιθανότητα να καταρρεύσει απευθείας σε μαύρη τρύπα.

Αναλύοντας δεδομένα του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble, ομάδα αστρονόμων με επικεφαλής την Roberta Humphreys από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα στην Μινεάπολη, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εντυπωσιακή μείωση στην φωτεινότητά του οφείλεται στο γεγονός ότι, καθώς διανύει τα τελευταία στάδια της ζωής του, αποβάλλει τεράστιες ποσότητες σκόνης στο μεσοαστρικό Διάστημα, οι οποίες παρεμποδίζουν μέρος της λάμψης του να φτάσει ως εμάς.

Τον Φεβρουάριο του 2020 είχαμε αναφέρει ότι αντίστοιχη μείωση στην φωτεινότητά του είχε υποστεί και ο κόκκινος υπεργίγαντας Μπετελγκέζ, η οποία μάλιστα είχε διαρκέσει αρκετές εβδομάδες. Τηρουμένων των αναλογιών, το ίδιο περίπου συμβαίνει και με το άστρο VY CM, αλλά σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.

Γιγάντιες αψίδες πλάσματος, που θυμίζουν ηλιακές προεξοχές, αλλά είναι πολύ μεγαλύτερες, περιβάλλουν το άστρο σε αποστάσεις χιλιάδες φορές μεγαλύτερες από την μέση απόσταση της Γης από τον Ήλιο. Επιπλέον, οι αψίδες αυτές δεν είναι φυσικά συνδεδεμένες με το άστρο, αλλά εκτινάχθηκαν στο Διάστημα και συνεχίζουν να απομακρύνονται. Ορισμένες από τις άλλες δομές, που παρατηρήθηκαν σε μικρότερες αποστάσεις από το άστρο VY CM, εξακολουθούν να είναι σχετικά συμπαγείς, αλλά όλες τους φαίνεται ότι εκτινάχθηκαν στο Διάστημα εδώ και μερικές εκατοντάδες χρόνια. Οι πιο πρόσφατες από αυτές, μάλιστα, οι οποίες βρίσκονται και πλησιέστερα προς το άστρο τους, σχηματίστηκαν πριν από μόλις 100-200 χρόνια, όταν δηλαδή το VY CM «ξεθώριασε» στο ένα έκτο της προηγούμενης φωτεινότητάς του. Συνολικά υπολογίζεται ότι το άστρο VY CM έχει αποβάλει 100 φορές περισσότερη μάζα από τον Μπετελγκέζ.

Πηγή: Hubble Solves Mystery of Monster Star's Dimming (hubblesite.org)

Φωτογραφία: Καλλιτεχνική αναπαράσταση του άστρου VY Canis Majoris

Credit: NASA, ESA, Roberta Humphreys (UMN), Joseph Olmsted (STScI) 

Περισσότερες πληροφορίες για τον Μπετελγκέζ στο άρθρο Ο κόκκινος υπεργίγαντας Μπετελγκέζ - ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ (eef.edu.gr)

π