Στις 15 Ιανουαρίου, το διαστημικό αστεροσκοπείο Gaia του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος ESA πραγματοποίησε την τελευταία του παρατήρηση. Βασικός στόχος της δεκαετούς αποστολής του ήταν η δημιουργία ενός τρισδιάστατου χάρτη υψηλής ακρίβειας που, στην τελική του μορφή, θα περιλαμβάνει 2 δισ. άστρα του Γαλαξία μας. Αυτή η τεράστια αστρική απογραφή θα παράσχει στους αστρονόμους τα δεδομένα που απαιτούνται για την διερεύνηση σημαντικών ερωτημάτων που σχετίζονται με την προέλευση, τη δομή και την εξελικτική ιστορία του Γαλαξία μας.

Προκειμένου να δημιουργήσει τον ακριβέστερο και πληρέστερο χάρτη του Γαλαξία μας, το Gaia κατέγραφε την τελευταία δεκαετία τις θέσεις, τις αποστάσεις, τις κινήσεις, τις μεταβολές στην φωτεινότητα και τη χημική σύνθεση εκατοντάδων εκατ. άστρων. Εκτός, όμως, από αυτό, το Gaia συνέλεξε δεδομένα για πολλά ακόμη ουράνια σώματα, από γειτονικούς μας αστεροειδείς μέχρι μακρινούς γαλαξίες και κβάζαρ (οι εκτυφλωτικά φωτεινοί πυρήνες μακρινών γαλαξιών που ενεργοποιούνται από υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες). Για παράδειγμα, χάρη στα δεδομένα του Gaia οι αστρονόμοι γνωρίζουν πλέον με ακρίβεια τις τροχιές τουλάχιστον 150.000 αστεροειδών, ενώ δημιούργησαν και τον τρισδιάστατο χάρτη περίπου 1,3 εκατ. κβάζαρ, τον μεγαλύτερο και ακριβέστερο του είδους του, τα πιο μακρινά από τα οποία έλαμπαν όταν το Σύμπαν ήταν μόλις 1,5 δισ. ετών.

Σύμφωνα με τον σχετικό προγραμματισμό, προτού το Gaia παροπλιστεί οριστικά, θα πραγματοποιηθούν αρκετές εβδομάδες τεχνικού ελέγχου, προκειμένου να αξιολογηθούν οι διαφορετικές τεχνολογίες που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή και λειτουργία των επιστημονικών του οργάνων. Με την ολοκλήρωση και αυτών των ελέγχων, το Gaia θα εγκαταλείψει την τροχιά του γύρω από το σημείο L-2 και θα παροπλιστεί σε μια ηλιοκεντρική τροχιά, μακριά από τη σφαίρα επιρροής της Γης (το σημείο L-2 βρίσκεται περίπου 1,5 εκατ. km μακριά από την Γη και στην αντίθετη κατεύθυνση από τον Ήλιο, ενώ γύρω από αυτό περιφέρεται και το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb). 

Στην διάρκεια της αποστολής του, το Gaia πραγματοποίησε περισσότερες από 3 τρισ. παρατηρήσεις, και μέχρι στιγμής η ανάλυσή τους οδήγησε στην συγγραφή και δημοσίευση 13.000 επιστημονικών μελετών σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές. Ωστόσο, η προετοιμασία και η διάθεση αυτού του τεράστιου όγκου των δεδομένων στην διεθνή επιστημονική κοινότητα δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, καθώς οι δύο τελευταίες δημοσιεύσεις των δεδομένων αυτών έχουν προγραμματιστεί για το 2026 και για το τέλος της δεκαετίας αντίστοιχα. 

Φωτογραφία: Ακριβής καλλιτεχνική αναπαράσταση του Γαλαξία μας, όπως θα φαινόταν από το πλάι, βασισμένη στα δεδομένα που συνέλεξε το Gaia (Credit: ESA/Gaia/DPAC, Stefan Payne-Wardenaar). 

Πηγή: ESA - Last starlight for ground-breaking Gaia

Μπορείτε να δείτε κάποιες μόνο από τις ανακαλύψεις που υλοποιήθηκαν χάρη στα δεδομένα που συνέλεξε το Gaia στον ακόλουθο σύνδεσμο:  COSMOS Gaia's impact on science - Gaia - Cosmos

π